Cuộc nổi dậy của phiến quân năm 1932 tại Xiêm và sự hình thành của chế độ quân chủ lập hiến

Trong lịch sử dài và phong phú của Thái Lan, trước đây được biết đến với tên gọi Xiêm, đã chứng kiến nhiều biến cố đáng chú ý đã định hình đất nước như ngày nay. Một trong những sự kiện quan trọng nhất là cuộc nổi dậy của phiến quân năm 1932, một cuộc cách mạng không đổ máu đã lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế và đặt nền móng cho chế độ quân chủ lập hiến hiện đại. Sự kiện này không chỉ thay đổi hệ thống chính trị của Xiêm mà còn mang đến những thay đổi xã hội sâu rộng, mở ra con đường cho sự phát triển kinh tế và văn hóa của đất nước.

Để hiểu rõ hơn về cuộc nổi dậy năm 1932, chúng ta cần quay ngược thời gian về những thập kỷ trước đó, khi Xiêm đang phải đối mặt với nhiều thách thức từ bên trong và bên ngoài. Vào thế kỷ XIX, Xiêm đã bị các cường quốc phương Tây ép buộc ký kết nhiều hiệp ước bất bình đẳng, nhường lại quyền kiểm soát một số vùng lãnh thổ quan trọng và phải mở cửa thị trường cho hàng hóa ngoại nhập. Điều này đã gây ra sự bất mãn ngày càng tăng trong dân chúng, đặc biệt là giới trí thức trẻ, những người khao khát cải cách và hiện đại hóa đất nước.

Trong bối cảnh đó, một nhóm sĩ quan quân đội trẻ tuổi do Phraya Manopakorn Nititada, còn được biết đến với tên gọi Phi Bun (hay Khuang Aphaiwong), đứng đầu đã bắt đầu lên kế hoạch cho một cuộc đảo chính. Phi Bun là một người có tư duy tiến bộ, từng theo học tại trường quân sự Anh và chịu ảnh hưởng bởi các tư tưởng dân chủ phương Tây.

Ông tin rằng chế độ quân chủ chuyên chế đã lỗi thời và cần phải thay thế bằng một hệ thống chính trị đại diện hơn, nơi mà quyền lực được trao cho người dân thông qua bầu cử.

Để đạt được mục tiêu của mình, Phi Bun và những người theo ông đã thành lập tổ chức bí mật Khana Ratsadon, có nghĩa là “Bảng đồng minh nhân dân”. Tổ chức này bao gồm các sĩ quan quân đội, trí thức và thương gia trẻ tuổi, những người cùng chia sẻ chung niềm tin về sự cần thiết của việc thay đổi chính trị.

Ngày 24 tháng 6 năm 1932, Khana Ratsadon đã tiến hành cuộc đảo chính không đổ máu. Họ kiểm soát các cơ quan chính phủ và yêu cầu Vua Prajadhipok (Rama VII) ban hành một hiến pháp mới. Vua Prajadhipok, người nhận thức được tình hình chính trị đang thay đổi, đã đồng ý với yêu cầu của Khana Ratsadon, từ đó đánh dấu sự kết thúc của chế độ quân chủ chuyên chế ở Xiêm và khai sinh ra thời đại quân chủ lập hiến.

Hành động táo bạo của Phi Bun và Khana Ratsadon đã thay đổi cục diện chính trị của Xiêm một cách triệt để. Hiến pháp năm 1932 đã thiết lập một Quốc hội được bầu cử, nơi mà người dân có thể tham gia vào quá trình ra quyết định chính trị.

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng sự chuyển đổi sang chế độ quân chủ lập hiến ở Xiêm không phải là một quá trình tuyến tính và trơn tru. Trong những thập kỷ sau cuộc nổi dậy năm 1932, đất nước vẫn phải trải qua nhiều biến động chính trị và xã hội, bao gồm cả các cuộc đảo chính quân sự khác.

Dưới đây là bảng tóm tắt sự kiện quan trọng liên quan đến cuộc nổi dậy của phiến quân năm 1932:

Sự kiện	Mô tả
Ngày 24 tháng 6 năm 1932	Khana Ratsadon tiến hành đảo chính không đổ máu.
Hiến pháp năm 1932	Thiết lập Quốc hội được bầu cử và chế độ quân chủ lập hiến.

Cuộc nổi dậy của phiến quân năm 1932 là một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử Thái Lan, đánh dấu sự chấm dứt của chế độ quân chủ chuyên chế và mở ra con đường cho sự phát triển dân chủ ở đất nước này. Phi Bun, với tư cách là người lãnh đạo cuộc đảo chính, được nhớ đến như một nhân vật lịch sử có tầm ảnh hưởng lớn, người đã đóng vai trò then chốt trong việc đưa Xiêm bước vào kỷ nguyên hiện đại.

Chú thích:

• “Phi Bun” là tên thường gọi của Khuang Aphaiwong sau khi ông gia nhập quân đội.